کلیدهای بهداشتی یادگیری .

قسمت دوم
 
در شماره قبل، حتماً سه کلید بهداشتی یادگیری را خواندید؛ ®حمام کنید و درس بخوانید¯، ®صبحانه فراموش نشود¯ و ®سر به زیر نباشید¯. و این هم باقی کلیدها. باز هم ادامه دارد.

درست راه بروید

آیا تا به حال به راه رفتن خود دقت کرده‏اید؟ آیا تا به حال دوستانتان در مورد فیزیک بدنی شما در هنگام راه رفتن با شما صحبتی کرده‏اند؟ آیا از این گروه آدم‏هایی هستید که با گردنی افراشته و سینه‏ای فراخ و کمری راست راه می‏روند یا از آن گروهی هستند که پشت خود را خم می‏کنند و سینه را به تو می‏کشند و گردن خم می‏کنند؟ تصور شما از دیدن این دو گروه چیست و چه احساسی به شما دست می‏دهد؟
اغلب ما از دیدن گروه اول، حس اعتماد به نفس، توانایی، جوانی و شادابی پیدا می‏کنیم و با دیدن گروه دوم به یاد خجالت و شرم، ناتوانی و شکست می‏افتیم. این تصورات بسیار به حقیقت نزدیکند.
حقیقت آن است که نوع راه رفتن و ایستادن ما در توانایی‏ها و روحیه ما تأثیر به سزایی دارند و این امر دلایل علمی بسیار محکم و ثابت شده‏ای دارد.
وقتی که سینه را به تو می‏کشیم و پشت را خم می‏کنیم، در واقع ظرفیت قفسه صدری را کاهش می‏دهیم و حجم مفید و مؤثر ریه را کم می‏کنیم. با این کار، متأسفانه از میزان اکسیژن ورودی به ریه‏ها می‏کاهیم و حجم فضای مرده و انباشته از دی اکسید کربن سیاه و زیان‏بار را افزایش می‏دهیم.
در حالت سلامت، اکسیژن ورودی به ریه‏ها، شاخصی برای اکسیژن شناور در خون و اکسیژنی است که به اندام‏های مختلف و از آن جمله مغز و اعصاب می‏رسد.
وقتی که فردی پشت را راست نگه می‏دارد و قفسه سینه را بیرون می‏دهد، در واقع بر ظرفیت طبیعی ریه‏های خویش می‏افزاید و بیشتر از سهمیه خود اکسیژن دریافت می‏کند. این امر موجب می‏شود که اکسیژن بیشتر به خون و به مغز او برسد و احساس نشاط و شادابی و توانایی کند؛ زیرا همه سلول‏های مغزی و در واقع همه سلول‏های بدن او پیغام می‏فرستند که آماده انجام هر کاری که از آنها خواسته شود، هستند. آنها در اوج توانایی‏اند و این به انسان اعتماد به نفس می‏دهد و روحیه‏ای عالی برای یادگیری و به کارگیری ایجاد می‏شود.
پس، از فردا در شیوه راه رفتن خود بیشتر دقت کنید. سر را بالا بگیرد؛ گردن و ستون فقرات خود را راست کنید و عمیق نفس بکشید. می‏دانید چه احساسی خواهید داشت؟ احساس قدم زدن در یک باغ پر گل و این اثر اکسیژن است.
آرام و عمیق نفس بکشید

یک نفس آرام و عمیق خیلی از توانایی‏های شما را به شما باز می‏گرداند. توانای‏هایی که در اوج اضطراب و آشفتگی فکری به تاراج می‏روند و دست شما را خالی می‏گذرند. اگر در چنین لحظه‏هایی احساس درماندگی و خستگی فکر می‏کردید و ناتوانایی بر شما غلبه کرد، مفیدترین کار، یک نفس عمیق و آرام است.
انسان در هنگام اضطراب، ناخودآگاه نفس‏های سطحی و تند می‏کشد و به این وسیله بدن خود را دچار آلکالوز می‏نماید. آلکالوز که پدیده‏ای سیستمیک و ناشی از بالا رفتن ®PH¯ خون است، منجر به اثرات منفی، خصوصاً در سیستم مغز و اعصاب می‏گردد و آرام آرام سطح هوشیاری و توجه ما را کاهش می‏دهد.
این مسأله ممکن است تا آن جا پیش رود که تنفس سطحی و تند به بیهوشی کامل و یا غش منجر شود و چنانچه شما نیز بارها شاهد این قضیه بوده‏اید، برخی افراد وقتی دچار بحران یا مشکل لاینحلی می‏گردند، ناخودآگاه غش می‏کنند.
بر عکس این اتفاق، آن گاه رخ می‏دهد که شما با تسلط بر خود، یک لحظه از بحران فاصله بگیرید و آرام و عمیق نفس بکشید. این امر موجب می‏شود تا اکسیژن مناسب وارد خون شما گردد و سیستم اعصاب شما را تغذیه نماید و قدرت تصمیم‏گیری و تمرکز شما را باز گرداند و علاوه بر اینها از کاهش سطح هوشیاری و توجه عمومی شما نیز جلوگیری به عمل آورد.
پس به یاد داشته باشید که:

- هنگامی که استاد در فهرست اسامی به دنبال کسی می‏گردد تا از او سؤال کند،
- وقتی که سؤالات امتحانی را یک به یک می‏خوانید و هیچ جوابی در ذهن شما شکل نمی‏گیرد،
- وقتی که بادوستان خود درباره یک مطلب علمی بغرنج به سختی بحث و گفت و گو می‏کنید،
- وقتی که خدای ناکرده گرفتار یک دعوای نفس‏گیر یا خشم و عصبانیت شدید می‏شوید،
اولین کاری که باید انجام دهید، چند نفس آرام و عمیق است.
مطمئن باشید که روند همه جریانات فوق، به نحو مطلوبی تغییر خواهد کرد.
هوای خوب، نور خوب، دمای خوب

مکانی که برای مطالعه انتخاب می‏کنید، چه تأثیری در میزان یادگیری شما می‏گذارد؟ این یک سؤال مهم است.
محیطی که به عنوان محل مطالعه انتخاب می‏شود، باید چند ویژگی مهم داشته باشد تا توانایی و قدرت فراگیری شما را افزایش دهد. این ویژگی‏ها عبارتند از:
1- فراموش نکنید که سلول‏های مغز شما نفس می‏کشند و هر موجودی که نفس می‏کشد، در شرایط فقر اکسیژن، خسته و ناتوان شده، از کار خواهد افتاد. تهویه مناسب در محل مطالعه، یکی از اساسی‏ترین شرایطی است که ناگزیر و اجتناب‏ناپذیر است. وقتی که میزان اکسیژن موجود در فضایی که شما در حال مطالعه در آن هستید، مناسب و کافی باشد، شما به راحتی نفس می‏کشید و برای دریافت اکسیژن به سیستم تنفسی خود هیچ زحمتی نمی‏دهید. شما ناخودآگاه و نامحسوس، نفس می‏کشید و احساس رضایت درونی دارید. پس برای عملیات اکسیژن‏گیری، انرژی مضاعفی را صرف نمی‏کنید و انرژی مورد نیاز برای مطالعه و تمرکز جسمی و درونی لازم را برای یادگیری تلف نمی‏کنید. از طرفی سلول‏های مغزی برای عملیات فراگیری و به حافظه سپاری مطالب، نیازمند مصرف اکسیژن هستند. این نیاز در موقع یادگیری بسیار بیش از هر زمان دیگری است. یادگیری صحیح و مؤثر، وابسته به حضور مقادیر کافی اکسیژن و گلوکز است و بدون این دو، هر گونه فعالیتی در جهت فراگیری ناکام خواهد ماند.
2- فراموش نکنید که شما نوشتاری را فرا می‏گیرید که آن را به خوبی و وضوح ببینید. این، یک امر مسلم است که اگر درست و واضح صفحه کتاب خود را نبینید، به خوبی آن را به خاطر نمی‏سپارید. نور مناسب، شرط واجب دیگری است که در مکان مطالعه نباید نادیده گرفته شود. در نور کم و نامناسب، چشمان شما برای دیدن خطوط و کلمات تلاش بیشتری می‏کنند و از عضلات خود کار بیشتری می‏کشند؛ پس زودتر خسته می‏شوند و نیاز به استراحت پیدا می‏کنند و شما مجبور می‏شوید مطالعه را متوقف کنید. در نور کم و نامناسب، بسیاری از مطالبی که ناخودآگاه در میدان دید ما قرار می‏گیرند و ما بدون اراده آنها را وارد ذهن خود می‏کنیم نیز در تاریکی قرار می‏گیرند و میزان فراگیری نامحسوس ما کاهش می‏یابد. امروزه ما می‏دانیم که انواع فراگیری نامحسوس از مهم‏ترین راه‏های یادگیری‏اند و کمک به گسترش آنها، بر توانایی‏های ما می‏افزاید. نور کم و نامناسب علاوه بر همه اینها، موجب خواب‏آلودگی و احساس کسالت نیز می‏شود و این یکی از معضلات آشنای ساعات مطالعه است؛ پس برای آن که هنگام مطالعه چرت نزنید، نور کافی و مناسبی برای مکان مطالعه خود انتخاب کنید.
3- فراموش نکنید که هر سلول زنده‏ای در گرما آب از دست می‏دهد و چروکیده می‏شود و در سرما به تکاپو و صرف انرژی می‏افتد تا زنده بماند. حرارت مناسب، یکی دیگر از ویژگی‏های ضروری مکان مطالعه است.
بدن ما در گرمای شدید شروع به تعریق می‏کند، کم آب می‏شود گردش خون آن با مشکل مواجه می‏شود، کسل و خواب‏آلوده می‏گردد و سرانجام تمرکز خود را از دست می‏دهد. در سرما نیز سلول‏های بدن ما برای تعادل دمای درونی بدن، مجبور به صرف انرژی بیشتری برای گرماسازی درونی می‏شوند و جریان مصرف انرژی را از سلول‏های مغزی به سمت ماهیچه‏ها و اعضای درونی منحرف می‏سازند و میزان توانایی ذهنی و قدرت یادگیری ما کاهش می‏یابد. بهترین شرایط حرارتی برای محل مطالعه، دمایی نزدیک به دمای بدن یا چند درجه خنک‏تر است که موجب نشاط و هوشیاری می‏شود.